Odwołanie darowizny jest instytucją prawną, która, choć przewidziana w polskim porządku prawnym, budzi liczne wątpliwości i pytania w praktyce. Szczególne trudności pojawiają się w sytuacjach, gdy darowizna dotyczy nieruchomości, a darczyńca postanawia ją cofnąć.

Zniweczenie skutków prawnych wywołanych zawarciem umowy darowizny w wyniku dopuszczenia się przez obdarowanego względem darczyńcy rażącej niewdzięczności wymaga spełnienia wielu warunków formalnych, a pierwszym krokiem jest odwołanie darowizny. 

W jaki sposób odwołać darowiznę?

Decydując się na odwołanie darowizny trzeba pamiętać o kilku kluczowych elementach:

•  formie odwołania,
• terminie na jego złożenie,
• konieczności dojścia odwołania do obdarowanego w taki sposób, że będzie on mógł się zapoznać z treścią odwołania. 

W jaki sposób złożyć oświadczenie o odwołaniu darowizny?

Odwołanie darowizny winno nastąpić w formie oświadczenia. W myśl art. 900 kodeksu cywilnego oświadczenie o odwołaniu darowizny winno mieć formę pisemną.

Możliwym jest także złożenie oświadczenia o odwołaniu darowizny także przez pełnomocnika - jednak należy zadbać w tym zakresie o odpowiednie pełnomocnictwo, ponieważ samo pełnomocnictwo procesowe jest niewystarczające. 

Czy w oświadczeniu o odwołaniu darowizny trzeba wskazywać powody odwołania?

W oświadczeniu o odwołaniu darowizny nie jest konieczne wskazywanie powodów, dla których darczyńca podjął taką decyzję. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby takie okoliczności przywołać.

Jaki jest termin na złożenie oświadczenia o odwołaniu darowizny?

Odwołanie darowizny dla swojej skuteczności wymaga złożenia w terminie rocznym. Termin liczony jest od chwili, kiedy darczyńca dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego (art. 899 § 3 kodeksu cywilnego).

Dodatkowe kryterium warunkujące skuteczność odwołania darowizny

Dla skutecznego złożenia oświadczenia o odwołaniu darowizny konieczne jest dojście oświadczenia do obdarowanego w taki sposób, że będzie on mógł zapoznać się z jego treścią. 

Moment dojścia oświadczenia o odwołaniu darowizny do adresata (czyli obdarowanego) jest kluczowy, ponieważ pozwala na ustalenie, czy odwołanie darowizny zostało dokonane w terminie przewidzianym przez prawo. 

Skutki złożenia skutecznego oświadczenia o odwołaniu darowizny?

Niestety skuteczne złożenie przez darczyńcę oświadczenia o odwołaniu darowizny nie pociąga za sobą powrotu prawa własności darowanej nieruchomości do darczyńcy. 

Skutkiem złożenia oświadczenia o odwołaniu darowizny jest wyłącznie powstanie po stronie obdarowanego obowiązku zwrotu przedmiotu darowizny. Natomiast po stronie darczyńcy powstaje roszczenie o zwrot przedmiotów darowizny, których realizacja następuje w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. 

W jaki sposób dochodzić roszczenia o zwrotne przeniesienie własności darowanej nieruchomości?

Jeśli obdarowany jest gotowy do dobrowolnego wykonania spoczywającego na nim obowiązku po odwołaniu darowizny należy udać się do notariusza celem zawarcia aktu notarialnego dokumentujący umowę przeniesienia własności.

Natomiast w sytuacji, gdy obdarowany nie zamierza dobrowolnie wykonać obowiązku polegającego na zwrocie przedmiotów darowizny, należy rozważyć możliwość dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. 

W tym celu należy wytoczyć przed sąd powszechny powództwo:

• z żądaniem stwierdzenia obowiązku złożenia określonego oświadczenia woli, 

bądź

• z żądaniem zobowiązania obdarowanego do zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości na darczyńcę. 

Regułą bowiem jest, że prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek złożenia przez stronę konkretnego oświadczenia woli - zastępuje to oświadczenie.

W przypadku wytoczenia powództwa z żądaniem zobowiązania obdarowanego do zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości na darczyńcę pozwoli na osiągnięcie skutku w postaci nabycia własności nieruchomości już z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, bez konieczności składania odrębnego oświadczenia w formie aktu notarialnego. 

Z całą stanowczością nie należy wytaczać powództwa o odwołanie darowizny, bądź o zwrot przedmiotów darowizny.

Podsumowanie

Odwołanie darowizny nieruchomości to skomplikowany proces, który wymaga precyzyjnego i profesjonalnego działania. Kluczowe jest przestrzeganie terminów, odpowiednia forma oświadczenia oraz skuteczne dochodzenie swoich praw, jeśli obdarowany nie chce dobrowolnie zwrócić nieruchomości.

Przed podjęciem decyzji o odwołaniu darowizny należy skonsultować się z adwokatem specjalizującym się w prawie cywilnym.

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. 

Szczecin, dnia 2 lutego 2025 roku 

Adwokat Natalia Paraszczak