Wprowadzenie

Piecza naprzemienna stanowi alternatywną formę wykonywania władzy rodzicielskiej przez rodziców pozostających w rozłączeniu. Jej istotą jest naprzemienne sprawowanie bezpośredniej opieki nad dzieckiem przez każdego z rodziców, w powtarzających się, porównywalnych okresach (np. tydzień na tydzień lub miesiąc na miesiąc), przy zachowaniu przez każdego z rodziców pełnej władzy rodzicielskiej. Taki model funkcjonuje w wielu krajach europejskich, a w Polsce – mimo braku wprost sformułowanej regulacji ustawowej – znajduje coraz częstsze zastosowanie w praktyce orzeczniczej.

Charakter prawny pieczy naprzemiennej

Choć Kodeks rodzinny i opiekuńczy (k.r.o.) nie posługuje się terminem „piecza naprzemienna”, instytucja ta wywodzona jest z wykładni przepisów art. 58 § 1a oraz art. 107 k.r.o.

Ustawodawca dopuszcza możliwość pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom – zarówno w wyroku rozwodowym, jak i w postępowaniu opiekuńczym – o ile jest to zgodne z dobrem dziecka i istnieje realna szansa na zgodne współdziałanie rodziców.

Dodatkowym potwierdzeniem dopuszczalności tego modelu są przepisy proceduralne: art. 582¹ § 4 oraz art. 598²² k.p.c., zgodnie z którymi sąd może określić, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w ustalonych, powtarzających się okresach.

Przesłanki orzeczenia pieczy naprzemiennej

Do zastosowania pieczy naprzemiennej konieczne jest spełnienie kilku istotnych warunków:

• obojgu rodzicom przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej,
• istnieje porozumienie co do sposobu wykonywania tej władzy oraz kontaktów z dzieckiem,
• przewidywana jest zgodna i efektywna współpraca rodziców w sprawach dziecka,
• model ten służy realizacji nadrzędnej zasady dobra dziecka.

Ważnym czynnikiem pozostaje również sytuacja życiowa dziecka – m.in. jego wiek, poziom dojrzałości, przywiązanie do obojga rodziców oraz ich miejsce zamieszkania. W praktyce sądowej niejednokrotnie wykorzystuje się opinie biegłych sądowych lub wysłuchuje dziecko, aby trafnie ocenić możliwość wprowadzenia takiego modelu pieczy.

Kontrowersje i ograniczenia w praktyce

Mimo rosnącego zainteresowania instytucją pieczy naprzemiennej, sądy w Polsce nadal stosują ją ostrożnie. Główne wątpliwości dotyczą ryzyka destabilizacji życia dziecka, konieczności zmiany środowiska czy braku spójności wychowawczej między rodzicami. W przypadku konfliktów i braku porozumienia, naprzemienne sprawowanie pieczy może bowiem służyć bardziej interesom rodziców niż samemu dziecku.

Wskazuje się, iż piecza naprzemienna jest zasadna wyłącznie przy dobrej komunikacji, stabilnych relacjach oraz gotowości rodziców do współpracy ponad osobistymi sporami.

Podsumowanie

Piecza naprzemienna – choć nieuregulowana w sposób jednoznaczny w przepisach k.r.o. – może być orzekana przez sądy rodzinne jako forma realizacji prawa dziecka do wychowania przez oboje rodziców. Jej zastosowanie wymaga każdorazowo wnikliwej analizy sytuacji dziecka i oceny zdolności rodziców do efektywnej współpracy. 

W przypadkach spełnienia przesłanek, model ten może wspierać utrzymywanie silnej, emocjonalnej więzi dziecka z obojgiem rodziców oraz zapewniać mu poczucie bezpieczeństwa i ciągłości wychowawczej.

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. 

Szczecin, dnia 28 marca 2025 roku 

Adwokat Natalia Paraszczak