Rozwód to jedna z najtrudniejszych decyzji w życiu małżonków. Zarówno decyzja o rozwodzie, jak i całe postępowanie sądowe wiąże się z dużym stresem i emocjami. Małżonkowie, którzy decydują się na rozwód, często przeżywają trudności w związku, które są najczęściej wynikiem m.in. niezgodności charakterów, zdrady, przemocy domowej czy też kłótni i awantur.

Kiedy sąd orzeka rozwód?

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym (art. 56 § 1 k.r.o.), rozwód może zostać orzeczony tylko wtedy, gdy między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego.

Zupełny rozkład pożycia oznacza zerwanie więzi duchowej, fizycznej i gospodarczej między małżonkami. Nawet jeśli małżonkowie pozostają w więzi gospodarczej (np. nadal wspólnie zamieszkują), rozkład pożycia małżeńskiego może zostać uznany za zupełny, jeśli więzi duchowe i fizyczne zostały zerwane.

Rozkład pożycia jest z kolei trwały, gdy powrót małżonków do wspólnego życia małżeńskiego jest niemożliwy, biorąc pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy i historię małżonków.

Kiedy rozwód jest niemożliwy?

Mimo wystąpienia trwałego i zupełnego rozkładu pożycia, rozwód nie zawsze jest możliwy. Istnieją bowiem okoliczności, których wystąpienie uniemożliwia uzyskanie rozwodu.

Do okoliczności wyłączających możliwość rozwiązania małżeństwa poprzez rozwód zaliczyć należy:

• dobro wspólnych małoletnich dzieci – rozwód nie będzie możliwy, jeśli będzie to sprzeczne z dobrem małoletnich dzieci małżonków,
• sprzeczność z zasadami współżycia społecznego – rozwód jest niemożliwy, jeśli jego orzeczenie byłoby sprzeczne z powszechnie akceptowanymi normami moralnymi i obyczajowymi (np. gdy jeden z małżonków jest nieuleczalnie chory (chodzi o chorobę fizyczną i psychiczną), wymaga pomocy materialnej i moralnej współmałżonka i rozwód stanowiłby dla niego rażącą krzywdę),
• wina jednego z małżonków – rozwód nie może być orzeczony na żądanie małżonka, który wyłącznie swoim zachowaniem doprowadził do rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód lub jego odmowa będzie sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Dobro wspólnych dzieci - a rozwód 

Pierwszą przesłanką uniemożliwiająca rozwiązanie małżeństwa poprzez rozwód jest troska o dobro wspólnych małoletnich dzieci. Rozwód rodziców to zawsze bardzo trudny moment dla każdego dziecka, który wiąże się z rozpadem rodziny. 

Sąd dokonując oceny w zakresie dobra dzieci i orzeczenia rozwodu powinien mieć na względzie wiek dzieci, ich dotychczasowe stosunki z rodzicami, stan zdrowia, stopień wrażliwości i dojrzałości dzieci.

Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego

Zasady współżycia społecznego to normy, które opierają się na powszechnie uznawanych wartościach moralnych i społecznych. Sprzeczność orzeczenia rozwodu z tymi zasadami pojawia się na przykład w następującej sytuacji - gdy rozwód może wyrządzić poważną krzywdę małżonkowi, np. w przypadku, gdy jeden z małżonków jest nieuleczalnie chory i rozwód pogłębiłby jego trudną sytuację życiową, chyba że choroba jest wynikiem nałogu.

Rozwód, gdy wina leży po jednej stronie

Ustawowy zakaz orzekania rozwodu na żądanie małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia wynika przede wszystkim z funkcji prewencyjnej i represyjnej.

Polski ustawodawca uznał, że należy oddziaływać na małżonków w celu zapobiegania niewykonywaniu przez nich obowiązków małżeńskich, a następnie samowolnemu zrywaniu więzów małżeńskich.

Dodatkowo w polskim prawodawstwie przyjęto, że nie należy dopuszczać do sytuacji, w której małżonek będzie mógł uwolnić się przez rozwód od obowiązków małżeńskich w sytuacji, w której wyłącznie swoim nagannym zachowaniem doprowadziła do rozkładu pożycia małżeńskiego.

O czym decyduje sąd w wyroku rozwodowym?

Sąd, orzekając rozwiązanie małżeństwa poprzez rozwód, podejmuje decyzję w sprawach takich jak:

• rozwiązanie małżeństwa z wyłącznej winy któregoś z małżonków/ z winy obojga małżonków/bez orzekania o winie,
• władza rodzicielska nad małoletnimi dziećmi,
• kontakt z dziećmi po rozwodzie,
• koszty utrzymania dzieci,
• sposób korzystania ze wspólnego mieszkania,
• podział wspólnego majątku (jedynie wyjątkowo – jeśli nie przedłuży to postępowania)

Zmiana nazwiska po rozwodzie

Po rozwodzie małżonek, który zmienił nazwisko w wyniku zawarcia małżeństwa, ma prawo do powrotu do nazwiska noszonego przed ślubem. Zmiana nazwiska jest możliwa wyłącznie przez trzy miesiące od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Po upływie tego terminu zmiana nazwiska będzie niemożliwa. 

Przed podjęciem decyzji o wytoczeniu powództwa o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód należy skonsultować się z adwokatem specjalizującym się w prawie rodzinnym.

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej.

Szczecin, dnia 23 lutego 2025 roku

Adwokat Natalia Paraszczak